شرط نامشروع بموجب بند 3 ماده 232 قانون مدنی هر چه که باشد، باطل خواهد بود اما هیچ خدشه ای به اصل عقد وارد نخواهد کرد. اما این امر مطلق نیست ودر مواردی باید مطابق صراحت ماده 217 قانون مدنی شرط نامشروعی را که جهت وانگیزه اصلی انجام عقد بوده است را باطل ومبطل عقد دانست.
ماده 217 قانون مدنی در جهت معامله تصریح دارد که اگر در معامله هر یک از دو طرف عقد جهت و داعی نامشروع داشته باشد و این جهت نامشروع در عقد تصریح گردد، آن عقد باطل خواهد بود . جهت نامشروع در صور مختلف ممکن است بروز یابد. یکی از این صور که مورد بحث ماست شرط ضمن عقد است. با این توضیح که طرف معامله جهت نامشروع خود را ممکن است به صورت شرط ضمن عقد در معامله تصریح کند که این امر بعینه در ماده 217 قانون مدنی پیش بینی شده ومهر بطلان بر ان خواهد خورد.
فرض کنیم شخصی ضمن اینکه اتومبیل خود را به دیگری می فروشد، در ضمن این عقد شرط کند که خریدار با اتوموبیل مورد معامله مقداری مواد مخدر را به شهری دیگر حمل نماید. در اینصورت در وهله اول به نظر میرسد موضوع تابع ماده 232 قانون مدنی بوده وشرط حمل مواد مخدر باطل اما بیع اتومبیل صحیح است. اما موضوع به این سادگی نیست. در چنین مواردی کار دادرس آن است که با تفسیر قرارداد بیع وشرط ضمن آن و کشف اراده طرفین وانگیزه وداعی اصلی آنها از عقد وهمچنین با در نظر گرفتن اوضاع واحوال و قرائن هنگام عقد وحتی قبل یا بعد آن احراز کند که آیا این شرط نامشروع انگیزه و داعی اصلی بایع از این عقد بوده است یا خیر؟ در صورتی که بر دادرس محرز گردید انگیزه وجهت اصلی معامله مذکور همان شرط نامشروعی بوده است که در ضمن آن شده، بی تردید موضوع مشمول ماده 217 قانون مدنی و عقد وشرط هر دو محکوم به بطلان خواهند بود.
موضوع را با مثالی دیگر پی خواهیم گرفت. فرض کنیم شخصی خانه ای را اجاره می کند وضمن عقد اجاره با موجر شرط میکند که خانه مزبور برای دایر کردن قمار خانه اجاره نموده و موجر حق مزاحمت و مخالفت با این امر را نخواهد داشت. بدون شک این شرط شرطی نامشروع ومحکوم به بطلان است اما سلامت عقد مورد تردید قرار می گیرد و نمی توان به سادگی بنا به ماده 232 قانون مدنی حکم به سلامت عقد اجاره مزبور داد، چرا که اگر دایر ساختن قمارخانه داعی وجهت اصلی عقد باشد به دلیل آن که بصورت شرط ضمن عقد نیز در معامله تصریح شده، موضوع را مشمول ماده 217 قانون مدنی خواهد ساخت و عقد اجاره بی تردید باطل خواهد بود.
دادرس در برخورد با چنین مسائلی باید گوشه چشمی هم به ماده 217 قانون مدنی و جهت نامشروع در عقد داشته باشد و با تفسیر قرارداد وکشف اراده متعاملین و اوضاع و احوال حاکم و سایر قرائن وشواهد، انگیزه وداعی اصلی طرفین عقد را احراز کند اگر این شرط نامشروع جهت وانگیزه اصلی عقد باشد که هم شرط وهم عقد محکوم به بطلان است در غیر این صورت شرط نامشروع باطل اما عقد صحیح خواهد ماند.
✅مصادیق شرط نامشروع در قانون مدنی:
در زیر 32 مورد از موارد کاربردی مصادیق شرط نامشروع در قانون مدنی بیان گردیده است.
1_ شرط توارث در نکاح منقطع: باطل است
2_ شرط عدم توارث در نکاح دائم: باطل است (م 240 با حاشیه خوانده بشه)
3_ شرط بر خلاف قوانین امری: باطل است
4_ شرط اسقاط حق حضانت بطور کلی: باطل است
5_ شرط اسقاط حق حضانت بطور جزئی: باطل است
6_ شرط اسقاط خیار تدلیس: باطل است.
7_ شرط اسقاط خیار تعذر تسلیم: باطل است
8_ شرط خیار تفلیس: باطل است
9_ شرط اسقاط حق رجوع مرد در طلاق رجعی : باطل است
10_ شرط اسقاط حق ولایت بصورت کلی و جزئی: باطل است
11_ شرط اسقاط حق اقامه دعوا در مورد غیر جرایم: صحیح است
12_ شرط اسقاط خیارات بصورت کلی: باطل است
مثال شماره 12: شخصی در قالب قرارداد تمام حق خود را در مورد خیارات نسبت به تمام معاملاتی که در طول حیات خود ممکن است انجام بدهد ساقط می کند.
دلیل اینکه سلب حق مدنی بطور کلی ممنوع است
13_ اسقاط حق شفعه بطور کلی: باطل است
14_ شرط عدم نزدیکی در نکاح دائم: باطل است
15_ شرط عدم نزدیکی در نکاح منقطع: صحیح است
16_ شرط سقوط تکلیف زوج به پرداخت نفقه در نکاح دائم: باطل است. (ماده 1106)
17_ شرط انفاق توسط زوج در نکاح منقطع: صحیح است. (ماده 1113)
18_ شرط عدم مهر در نکاح دائم: (ماده 108)
19_ شرط عدم مهر در نکاح منقطع: باطل و مبطل است. (ماده 1095)
20_ شرط بطلان عقد نکاح در صورت عدم تادیه مهر در مدت معین: شرط باطل اما نکاح و مهر صحیح است. (ماده 1081)
21_ در قرارداد هواپیمایی با مهمانداران شرط شده است‌که اولا میهمانداران مونث مجرد باقی بمانند و ثانیا از تصویر آنها درتبلیغات استفاده شود.وضعیت عقد و شرط چیست؟ عقد صحیح، شرط اول باطل و شرط دوم صحیح
22_ شخصی مالی را رهن می گذارد و مدت رهن را 5 سال تعیین می کنند،وضعیت چگونه است؟ رهن موقت صحیح است
23_ شخصی خانه اش را به دیگری می فروشد و ضمن عقد شرط می کند که خریدار تا 5 سال حق انتقال نداشته باشد: شرط صحیح است
24_ شخصی خانه اش را به مبلغ یکصد میلیون به دیگری می فروشد و ضمن عقد شرط می کند که خریدار اتومبیلش را برای حمل مواد مخدر در اختیار وی قرار دهد: عقد صحیح و شرط باطل.
چون در اینجا موضوع عقد خانه است و موضوع شرط اتومبیل است. بنابراین نامشروع بودن جهت شرط به عقد سرایت نمی کند
25_ شرط انفاق توسط زوج در نکاح منقطع: صحیح است. (ماده 1113)
26_ شرط عدم مهر در نکاح دائم: (ماده 108)
27_ شرط عدم مهر در نکاح منقطع: باطل و مبطل است. (ماده 1095)
28_ شرط بطلان عقد نکاح در صورت عدم تادیه مهر در مدت معین: شرط باطل اما نکاح و مهر صحیح است. (ماده 1081)
29_ در قرارداد هواپیمایی با مهمانداران شرط شده است‌که اولا میهمانداران مونث مجرد باقی بمانند و ثانیا از تصویر آنها درتبلیغات استفاده شود.وضعیت عقد و شرط چیست؟ عقد صحیح، شرط اول باطل و شرط دوم صحیح
30_ شخصی مالی را رهن می گذارد و مدت رهن را 5 سال تعیین می کنند، وضعیت چگونه است؟ رهن موقت صحیح است
31_ شخصی خانه اش را به دیگری می فروشد و ضمن عقد شرط می کند که خریدار تا 5 سال حق انتقال نداشته باشد: شرط صحیح است
32_ شخصی خانه اش را به مبلغ یکصد میلیون به دیگری می فروشد و ضمن عقد شرط می کند که خریدار اتومبیلش را برای حمل مواد مخدر در اختیار وی قرار دهد: عقد صحیح و شرط باطل.
چون در اینجا موضوع عقد خانه است و موضوع شرط اتومبیل است. بنابراین نامشروع بودن جهت شرط به عقد سرایت نمی کند
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.